Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren tienduizenden Belgen betrokken bij het Verzet (gewapend, ongewapend, sluikpers, werkweigeraars, etc.). Een bijzondere groep waren de 18.716 personen die achteraf officieel erkend werden als 'inlichtingen- en actieagent'. Vanuit de schaduw en in de illegaliteit zetten zij zich in voor sabotage, spionage en inlichtingenverzameling en hielpen zij militairen en burgers ontsnappen naar onbezet gebied. Al die personen waren werkzaam in 129 inlichtingen- en actiediensten (inlichtingennetwerken, sabotagegroepen, ontsnappingslijnen, koeriersdiensten en zendingen met IAA-agent-parachutisten). Naast de 18.716 erkende IAA kregen nog eens tienduizend personen een bedankingscertificaat van de Veiligheid van de Staat. De inzet van dit ‘schaduwleger’ zorgde ervoor dat België een ‘glazen huis’ was voor de regering en de Veiligheid van de Staat in ballingschap in Londen, waardoor hebben zij een belangrijke bijdrage geleverd aan de geallieerde eindoverwinning.
Op 1 december 1945 werd officieel de vzw ‘USRA-UIAD, Union des Services de Renseigement et d’Action – Unie der Inlichtings- en Actiediensten’ gesticht als organisatie die opkwam voor de belangen voor deze agenten.
De organisatie stelde zich drie grote doelen. Eerst en vooral moest de geest van eendracht en vaderlandsliefde, die de gewezen wapenbroeders tijdens de oorlog had geïnspireerd, bewaard blijven.
Vervolgens wilde men een ‘sociale macht’ vormen om alle initiatieven aangaande de morele (statuut en erkenning) en materiële (ondersteuning allerhande) belangen van de agenten te bevorderen, aan te sturen en op te treden als vertegenwoordiger van de IAA bij de Belgische en buitenlandse overheden. Meer in het bijzonder was het de bedoeling om ook alle gaandeweg ontstane verenigingen (‘fraternelles’ of ‘verbroederingen’) van oud-IAD aan te sturen en te vertegenwoordigen. Deze verenigingen waren bij hun oprichting onderworpen aan een voorafgaandelijke evaluatie nopens de erkenning ervan binnen USRA-UIAD.
Ten derde wenste men ook een ‘morele macht’ te worden die noch in partij- of klassenstrijd, noch in filosofische of taalkwesties stelling zou nemen. Men was het opzet van de oorlogsjaren immers niet vergeten. De IAA hadden voor de duurtijd van de oorlog alle politieke en filosofische meningsverschillen aan de kant geschoven en ze hielden zich daaraan. Enkel dit feit maakte het mogelijk dat ze allen ideologisch (katholieken, liberalen, socialisten, communisten) en filosofisch (katholieken, protestanten, vrijdenkers en vrijmetselaars) vrij konden functioneren in de IAD. Of in de woorden van toen: “Wij zouden gelukkig zijn indien al onze IAD-vrienden beseften dat het onontbeerlijk is den ploeggeest terug te vinden die ons gedurende den oorlog bezielde, opdat wij nu, in vredestijd, elkaar een stevige hulp zouden bieden.”
In 1995, naar aanleiding van het vijftigjarig bestaan kende de Koning de titel ‘Royale’ of ‘Koninklijk’ toe. Op die manier werd USRA-UIAD omgedoopt tot RUSRA, Royale Union des Services de Renseignement et d’Action of KUIAD, Koninklijke Unie der Inlichtings- en Actie Diensten.
De veroudering en ermee gepaard gaand de gezondheidstoestand van de IAA liet zich evenwel langzamerhand gelden. De IAA die tijdens de Tweede Wereldoorlog tot de gevorderde en middelbare leeftijd behoorden waren allen verdwenen, en ook de IAA van indertijd jeugdige leeftijd werden intussen ook ouder. Vandaag is de enorme groep van 18.716 IAA herleid tot een dertigtal. Slechts enkelen van hen kunnen zich nog actief engageren voor RUSRA-KUIAD. Anderen volgen vanop afstand. Meerdere agenten dragen nog steeds de sporen van de mishandelingen ondergaan tijdens verhoren, in gevangenissen en in concentratiekampen.
De activiteiten verwaterden meer en meer tot ontmoetingsdagen, gezellig samenzijn en etentjes. Old boys onder elkaar. Maar ook deze verminderden zowel in aantal als in deelnemers. Verplaatsings- en gezondheidsproblemen lieten zich ook hier gelden.
RUSRA-KUIAD moest zichzelf dan ook heruitvinden. Vandaag ligt de focus, volgens de wens van de IAA, op herinneringseducatie. Het organiseren van exposities, lezingen en studiedagen, het publiceren van een nieuwsbrief en het ondersteunen van wetenschappelijk onderzoek zijn de voornaamste activiteiten van de organisatie. De nauwe samenwerking met het Belgian Intelligence Studies Centre is daarbij van groot belang.
asbl RUSRA - KUIAD vzw
Prins Albert Club
Karmelietenstraat 24, bus 9
1000 Brussel
Royale Union des Services de Renseignement et d'Action a.s.b.l.
Koninklijke Unie der Inlichtingen- en Actiediensten v.z.w.
Karmelietenstraat 24/009, 1000 Brussel
KBO/BCE 0410841718
BE76 0000 0725 5495
© 2020 asbl RUSRA - KUIAD vzw
